چرا پروتکل IPv5 شکست خورد و نهایی نشد؟

گاهی در تاریخ فناوری پروژه هایی شروع می شوند که با سر و صدای زیاد معرفی می شوند اما هیچ وقت به پایان نمی رسند. پروتکل اینترنت نسخه پنجم یا همان IPv5 یکی از همین ماجراهای نیمه تمام است. بسیاری از کاربران وقتی نام IPv4 و IPv6 را می شنوند با خود می پرسند: پس IPv5 چه شد؟ چرا این نسخه مثل برادرانش جهانی نشد و به دست فراموشی سپرده شد؟ در ادامه داستان شکست IPv5 را مرور می کنیم تا بفهمیم چرا این پروتکل هیچ وقت به یک نسخه رسمی تبدیل نشد و فقط در حد یک آزمایش باقی ماند.

داستان یک پروتکل گمشده

دهه 70 تا 90 میلادی دوران اوج گیری اینترنت بود. پروتکل IPv4 به عنوان ستون اصلی شبکه انتخاب شد، اما خیلی زود محدودیت آن مشخص شد. این پروتکل با آدرس دهی 32 بیتی تنها حدود 4.3 میلیارد آدرس یکتا ارائه می داد و این ظرفیت برای دنیای در حال رشد رایانه ها، موبایل ها و تجهیزات هوشمند کافی نبود. پژوهشگران به دنبال راهی بودند تا اینترنت را گسترده تر و کارآمدتر کنند.

در همین زمان ایده‌ای به نام «پروتکل اینترنت جریان» یا ST مطرح شد. این پروژه برای انتقال صدا و ویدیو روی اینترنت طراحی شده بود، اما بعدها به اشتباه IPv5 نام گرفت. با وجود نوآوری هایش، هیچ وقت به یک استاندارد رسمی تبدیل نشد و تنها در حد یک آزمایش باقی ماند. همین شکست بود که راه را برای معرفی IPv6 باز کرد.

IPv5 چه بود و چرا ساخته شد؟

برخلاف تصور خیلی ها، IPv5 قرار نبود جایگزین IPv4 شود. این پروتکل در اصل یک پروژه آزمایشی بود که با نام Internet Stream Protocol شناخته می شد. هدف اصلی آن پشتیبانی از ارتباطات چندرسانه ای مثل صدا و تصویر در اینترنت بود. قابلیتی که در آن دوران یک نیاز بزرگ محسوب می شد.

IPv4 بیشتر برای انتقال داده‌های ساده و متنی طراحی شده بود و برای مدیریت ویدیو و صدا عملکرد مناسبی نداشت. مهندسان اینترنت به دنبال راهی بودند تا مسیر بسته ها به شکلی بهینه مدیریت شود و انتقال بلادرنگ یا همان Real-Time امکان پذیر گردد. به زبان ساده، IPv5 قرار بود اینترنت را برای تماس های ویدیویی و پخش زنده آماده کند. آن هم در زمانی که جهان هنوز با صدای مودم های دیال آپ سر و کله می‌زد.

چرا IPv5 شکست خورد؟

یکی از بزرگترین مشکلات IPv5 این بود که درست مثل IPv4 از آدرس های 32 بیتی استفاده می کرد. یعنی همان محدودیت 4.3 میلیارد آدرس دوباره تکرار شد. در واقع مشکل اصلی اینترنت که همان کمبود آدرس بود، در IPv5 هم باقی ماند. این انتخاب اشتباه مثل آن است که بخواهید یک برج 100 طبقه بسازید اما از فونداسیون یک خانه کوچک استفاده کنید. نتیجه از همان ابتدا محکوم به شکست است.

علاوه بر این، IPv5 هیچ وقت به عنوان یک استاندارد رسمی معرفی نشد و بیشتر در حد یک پروتکل آزمایشی باقی ماند. تمرکز بیش از حد آن روی ارتباطات چندرسانه ای مثل صدا و تصویر، باعث شد نیازهای گسترده تر اینترنت نادیده گرفته شود. از طرفی مهاجرت از IPv4 به هر پروتکل جدیدی کار ساده‌ای نبود و بسیاری از سازمان ها در برابر تغییر مقاومت می کردند.

اما مهم‌ترین ضربه به IPv5 زمانی وارد شد که همزمان با آزمایش های آن، ایده ای بسیار بهتر شکل گرفت. مهندسان تصمیم گرفتند یک نسخه کاملا جدید با ظرفیت آدرس دهی عظیم و ساختاری پیشرفته طراحی کنند. این نسخه همان IPv6 بود. پروتکلی که آینده اینترنت را در دست گرفت و جایی برای IPv5 باقی نگذاشت.

IPv6 وارد می شود؛ پایانی بر سرنوشت IPv5

وقتی مشخص شد که IPv5 نمی تواند مشکل اصلی اینترنت یعنی کمبود آدرس ها را حل کند، نگاه ها به سمت راه حلی اساسی تر رفت. مهندسان تصمیم گرفتند به جای تغییر روی نسخه های قبلی، یک پروتکل کاملا جدید طراحی کنند. نتیجه این تلاش ها پروتکل IPv6 بود. نسخه ای با آدرس دهی 128 بیتی که ظرفیت تقریبا بی نهایتی از آدرس ها را در اختیار اینترنت قرار داد.

IPv6 نه تنها محدودیت آدرس ها را از میان برداشت، بلکه امکانات و ویژگی های جدیدی هم به شبکه اضافه کرد. همین موضوع باعث شد این نسخه به عنوان جانشین رسمی IPv4 انتخاب شود و IPv5 تنها در کتاب های تاریخ فناوری باقی بماند.

اگر می خواهید درباره IPv6 بیشتر بدانید و تفاوت های آن را با IPv4 بهتر درک کنید، پیشنهاد می کنیم مقاله قبلی ما با عنوان پروتکل IPv6 چیست و چه تفاوتی با نسخه IPv4 دارد؟ را مطالعه کنید.

آیا IPv5 کاملا بی استفاده بود؟

شاید IPv5 هیچ وقت به عنوان یک استاندارد رسمی معرفی نشد، اما تلاش های انجام شده در این پروژه بی ثمر هم نبود. بسیاری از مفاهیمی که در IPv5 آزمایش شدند، بعدها در پروتکل ها و فناوری های دیگر مورد استفاده قرار گرفتند. برای نمونه، ایده های مربوط به کیفیت خدمات و پشتیبانی از ارتباطات چندرسانه ای پایه گذار فناوری هایی شدند که امروز تماس های ویدیویی، کنفرانس های آنلاین و پخش زنده اینترنتی را ممکن می سازند.

درس هایی از شکست IPv5

ماجرای IPv5 یادآور این حقیقت است که هر فناوری جدید باید نه تنها مشکلات فعلی را حل کند، بلکه توانایی رشد و پاسخ گویی به نیازهای آینده را هم داشته باشد. IPv5 به دلیل محدودیت های ذاتی و انتخاب های اشتباه، تنها در چند پروژه تحقیقاتی استفاده شد و به سرعت جای خود را به IPv6 داد. پروتکلی که توانست مشکلات اصلی اینترنت را برطرف کند و زمینه رشد بی‌پایان آن را فراهم آورد.

پروتکل IPv5 یک تلاش جسورانه بود که به نتیجه نرسید، اما درس های مهمی برای دنیای فناوری به همراه داشت. این شکست نشان داد راه حل های موقت و نیمه کاره نمی توانند آینده اینترنت را تضمین کنند. به همین دلیل جامعه فناوری مسیر خود را به سمت IPv6 تغییر داد. تصمیمی که امروز امکان ادامه رشد اینترنت و اتصال میلیاردها دستگاه هوشمند را فراهم کرده است.