امنیت در فضای اینترنت همیشه یکی از مهم ترین دغدغه های کاربران و شرکت ها بوده است. هرچه وابستگی ما به وب سایت ها، اپلیکیشن ها و سرویس های آنلاین بیشتر می شود، اهمیت دسترسی پایدار به این سرویس ها هم بیشتر می شود. حالا تصور کنید وب سایت یک فروشگاه اینترنتی، بانک یا یک سامانه دولتی به طور ناگهانی از دسترس خارج شود. این اتفاق می تواند خسارت مالی سنگین و حتی از بین رفتن اعتماد کاربران را به همراه داشته باشد. یکی از رایج ترین روش هایی که مهاجمان برای ایجاد چنین اختلالاتی استفاده می کنند، حمله DoS یا Denial of Service است.
حمله دی او اس (DoS) چیست؟
حمله DoS که مخفف Denial of Service و به معنای «محروم سازی از سرویس» است، نوعی حمله سایبری است که هدف آن از کار انداختن یک سرویس، وب سایت یا شبکه برای کاربران واقعی است. در این روش مهاجم با ارسال تعداد بسیار زیادی درخواست جعلی یا مصرف بیش از حد منابع سخت افزاری و نرم افزاری (مانند پهنای باند، CPU یا حافظه)، باعث می شود سیستم دیگر توان پاسخگویی به کاربران عادی را نداشته باشد.
در نتیجه، سرعت سرویس کاهش میابد یا حتی کاملا از کار می افتد و کاربران دیگر نمی توانند از آن استفاده کنند. هدف این حمله معمولا سرقت اطلاعات نیست، بلکه ایجاد اختلال در عملکرد عادی سرویس است. این کار می تواند به دلایل مختلفی انجام شود؛ از انتقام جویی و اخاذی گرفته تا حمله به رقبا
حمله DoS چگونه عمل می کند؟
مکانیسم حمله DoS این مراحل را دنبال می کند:
- انتخاب هدف: مهاجم یک سرور، وب سایت یا شبکه خاصی را به عنوان هدف مشخص می کند.
- ارسال درخواست های جعلی: با استفاده از ابزارهای مختلف، حجم زیادی از درخواست ها (مانند HTTP Request یا تلاش برای اتصال) به سمت هدف فرستاده می شود.
- اشغال منابع سیستم: پردازنده (CPU)، حافظه (RAM) و پهنای باند سرور به دلیل تعداد زیاد درخواست ها به سرعت پر می شود.
- کند شدن یا از کار افتادن سرور: سرور دیگر توانایی پاسخگویی به کاربران واقعی را ندارد و سرویس کند یا به طور کامل قطع می شود.
- عدم دسترسی کاربران واقعی: در نهایت کاربران عادی نمی توانند به سرویس یا وب سایت دسترسی داشته باشند.
انواع حملات DoS
حملات DoS می توانند به روش های مختلفی اجرا شوند. متداول ترین آنها عبارتند از:
- حملات حجمی (Volumetric Attacks)
در این روش، مهاجم با ارسال حجم بسیار زیادی از ترافیک، پهنای باند شبکه هدف را اشباع می کند. به زبان ساده، مثل این است که خیابانی با میلیون ها خودروی بی هدف پر شود تا هیچ خودروی واقعی نتواند عبور کند. حملات Flood نمونه بارز این دسته هستند که در آنها داده ها یا درخواست های تکراری با حجم بالا ارسال می شوند. - حملات پروتکلی (Protocol Attacks)
این حملات با سوءاستفاده از نقاط ضعف پروتکل های ارتباطی مثل TCP یا ICMP انجام می شوند. هدف، مصرف منابع واقعی سرور مانند جداول اتصال یا پردازنده است. نمونه معروف آن SYN Flood است؛ جایی که مهاجم تعداد زیادی درخواست اتصال اولیه (SYN) می فرستد اما آنها را کامل نمی کند، در نتیجه سرور منابع خود را بیهوده رزرو کرده و به مرور از کار می افتد. - حملات لایه کاربرد (Application Layer Attacks)
این دسته از حملات پیشرفته تر و هدفمندتر هستند. مهاجم به جای کل سرور، یک برنامه یا سرویس خاص را هدف می گیرد. مثلا با ارسال درخواست های پیچیده به پایگاه داده یا بارگذاری صفحات بسیار سنگین، پردازش سرور را اشغال می کند. این نوع حمله به دلیل شباهت زیاد به ترافیک عادی کاربران، شناسایی سخت تری دارد.

تفاوت حمله DoS و DDoS
گاهی واژه دیداس (DDoS) را هم می شنویم که مخفف Distributed Denial of Service است. تفاوت اصلی DoS و DDoS در تعداد منابعی است که حمله از آنها انجام می شود:
- حمله DoS: معمولا از یک منبع واحد (مثلا یک کامپیوتر) اجرا می شود. مهاجم با ارسال حجم بالایی از درخواست ها باعث اختلال در سرویس هدف می گردد.
- حمله DDoS: نسخه توزیع شده و پیشرفته تر DoS است. در این روش، مهاجم از صدها یا هزاران دستگاه به خطر افتاده (که اغلب به صورت یک بات نت یا Zombie network سازماندهی شده اند) استفاده می کند. این دستگاه ها می توانند کامپیوترهای خانگی، روترها، دوربین های مداربسته یا حتی وسایل هوشمند متصل به اینترنت باشند. همه آنها به صورت هماهنگ به سمت هدف ترافیک ارسال می کنند.
همین توزیع شدگی باعث می شود که مقابله با DDoS بسیار دشوارتر از DoS باشد، زیرا تشخیص و مسدودسازی ترافیک مخرب در میان حجم عظیمی از درخواست های به ظاهر عادی، نیازمند زیرساخت امنیتی قدرتمند است. امروزه بخش بزرگی از حملات مخرب در اینترنت، از نوع DDoS هستند.
ارتباط حمله DoS با سایر حملات سایبری
با وجود اینکه حمله DoS یا DDoS مستقیما به سرقت اطلاعات منجر نمی شود، اما می تواند زمینه ساز حملات سایبری دیگری باشد. برای مثال:
- مهاجم ممکن است با ایجاد یک اختلال بزرگ (DoS) توجه مدیر سیستم را منحرف کند تا همزمان حمله دیگری مثل حمله مرد میانی (Man-in-the-Middle) را اجرا کند.
- در برخی موارد، حمله DoS یا DDoS به عنوان پوششی برای حملات پیچیده تر مانند SQL Injection یا نفوذ به پایگاه داده مورد استفاده قرار می گیرد.
به همین دلیل، DoS و DDoS صرفا حملاتی ساده برای قطع سرویس نیستند، بلکه می توانند بخشی از یک سناریوی بزرگ تر در حملات سایبری باشند.
چرا حملات DoS خطرناک هستند؟
حملات DoS و DDoS حتی اگر ساده به نظر برسند، می توانند پیامدهای سنگینی داشته باشند:
- اختلال در سرویس ها: وب سایت یا اپلیکیشن از دسترس خارج می شود و کاربران واقعی نمی توانند به آن دسترسی داشته باشند.
- ضرر مالی مستقیم: قطع شدن سرویس باعث از دست رفتن مشتریان و درآمد می شود.
- آسیب به اعتبار برند: کاربران در صورت تجربه مکرر اختلال، اعتماد خود را از دست داده و به سراغ رقبا می روند.
- هزینه های بالای بازیابی: بازگرداندن سرویس به حالت پایدار و امن می تواند زمان بر و پرهزینه باشد.
روش های مقابله با حملات DoS
مقابله کامل با حملات DoS/DDoS تقریبا غیرممکن است، اما می توان تاثیر آنها را به حداقل رساند:
- استفاده از سرویس های ضد DDoS (Mitigation Services): شرکت هایی مانند Cloudflare ،Akamai و Arbor Networks ترافیک را از سرورهای خود عبور می دهند، ترافیک مخرب را فیلتر می کنند و تنها ترافیک سالم را به مقصد می رسانند.
- پیکربندی صحیح فایروال و روترها: می توان قوانین امنیتی تعریف کرد تا ترافیک غیرعادی یا مشکوک مسدود شود.
- افزایش ظرفیت پهنای باند: داشتن پهنای باند بالاتر می تواند بخشی از ترافیک حمله را جذب کند، اگرچه در حملات بسیار بزرگ کافی نخواهد بود.
- پایش و مانیتورینگ مداوم شبکه: نظارت بر الگوهای ترافیکی کمک می کند حملات سریعتر شناسایی شده و واکنش مناسب صورت گیرد.
- برنامه واکنش به حادثه (Incident Response Plan): آماده بودن یک تیم یا فرایند مشخص برای مقابله با حملات، زمان بازیابی را به شکل قابل توجهی کاهش می دهد.
حمله DoS یکی از ساده ترین اما خطرناک ترین حملات سایبری است که با اشغال منابع سیستم مورد حمله قرار گرفته، دسترسی کاربران به سرویس را مختل می کند. در حالت پیشرفته تر، یعنی DDoS، چندین منبع همزمان وارد عمل می شوند که مقابله با آن را بسیار دشوارتر می کند.
این حملات می توانند باعث فلج شدن سرویس های آنلاین، از دست رفتن مشتریان و آسیب جدی به اعتبار برند شوند. هیچ راهکار قطعی برای جلوگیری کامل از آنها وجود ندارد، اما استفاده از رویکرد دفاعی چندلایه، به کارگیری سرویس های ضد DDoS و مانیتورینگ مداوم ترافیک شبکه، بهترین شانس برای مقابله با این تهدید همیشگی است.
سوالات متداول
DoS از یک منبع واحد برای ایجاد اختلال استفاده می کند، در حالی که DDoS چندین منبع همزمان را به کار می گیرد. این موضوع مقابله با DDoS را بسیار دشوارتر می کند.
هدف اصلی، مختل کردن دسترسی کاربران به سرویس یا وب سایت است و نه سرقت داده. مهاجمان ممکن است برای اخاذی، انتقام گیری یا رقابت تجاری این حملات را انجام دهند.
سازمان های دولتی، فروشگاه های آنلاین، موسسات مالی و هر سرویسی که کاربران زیادی دارد، بیشترین احتمال هدف قرار گرفتن را دارند. با این حال، افراد عادی با IP عمومی نیز می توانند در معرض حمله قرار گیرند.
شناسایی مهاجم به ویژه در حملات DDoS بسیار دشوار است، زیرا ترافیک از دستگاه های مختلف و سراسر جهان می آید و مهاجم از آنها سوء استفاده می کند. ردیابی منبع اصلی نیازمند همکاری بینالمللی و تخصص بالای forensic است.
اولین قدم تماس با ارائه دهنده میزبانی یا ISP است. همچنین استفاده از سرویس های ضد آنتی دیداس مانند Cloudflare یا سرویس های حرفه ای mitigation می تواند به کاهش تاثیر حمله کمک کند. آماده بودن برای مقابله پیشگیرانه، مهمترین راه حفظ سرویس است.